ලෝකයේ එතෙක් මෙතෙක් පහළ වූ හොඳම නවකතා හා ශාස්ත‍්‍රීය කෘති විචාරකයාට හිමි සම්මානය ශ‍්‍රී ලාංකිකයෙකුට. තෑග්ග පවුම් ලක්ෂ 10ක්.

ලෝකයේ එතෙක් මෙතෙක් පහළ වූ හොඳම නවකතා හා ශාස්ත‍්‍රීය කෘති විචාරකයාට හිමි සම්මානය ශ‍්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ සිංහල අංශයේ මහාචාර්ය රත්නසිරි අරංගලට හිමිවී ඇති බව ඉතා සතුටින් දැනුම් දෙමි. එම සම්මානය පිරිනැමීමේ උළෙලට දැන් සිටම අතිවිශාල ජනකායක් ඉතා වෙහෙස මහන්සි වී වැඩකටයුතු කරමින් සිටිති. ලබන වසරේ අපේ‍්‍රල් 1 වැනිදා ඩබ්ලින් නුවරදී මේ පිළිබඳ සම්මානය, සහතිකය හා මුදලින් ස්ටර්ලින් පවුම් ලක්ෂ දහයක මුදල එතුමාට පිරිනැමීමට නියමිතයි. මේ සියලූ තෑගි ඩබ්ලින් ප‍්‍රදර්ශනාගාරයේ ඇති බර්නාඞ් ෂෝගේ ඉටි රූපයේ අතේ එල්ලා, ෆ‍්‍රාන්ස් කෆ්කා, සාත්‍රේ, වික්ටර් හියුගෝ, වෝල්ටයර්, රූසෝ, බර්ටන්ඞ් රසල්, ඇලෙක්සැන්ඩර් ඩියුමා, ලියෝ ටෝල්ස්ටෝයි, මැක්සිම් ගෝර්කි (තවමත් ලැයිස්තුව සැකසෙමින් පවතී. ලෝකයේ සියලූ පූජිත නිර්මාණකරුවන්ගේ ඉටිරූප මේ වෙනුවෙන්ම හෝ නිර්මාණය කරවීමට සංවිධායක මණ්ඩලය බලාරොත්තුවෙයි)  ඇතුළු තවත් ලෝක පූජිත ලේඛකයන් රාශියකගේ ඉටිරූපවල අත්වලින් තල්ලූකර මහාචාර්ය රත්නසිරි අරංගල මහතාට පිළිගැන්වීමට යෝජිතයි.

ඊට හේතුවූයේ එතුමා ඊයේ පැවති ගොඩගේ ජාතික සාහිත්‍ය සම්මාන උළෙලේ නවකතා හා ශාස්ත‍්‍රීය ග‍්‍රන්ථ විනිශ්චයකරුවකු වශයෙන් කටයුතු කරමින් ලියා තිබුණු  විචාර දෙකයි. මේ සම්මානයේ සමහිමිකරුවන් වශයෙන් එතුමා සමඟ එම විනිශ්චය මණ්ඩලවල කටයුතු කළ තවත් 4 දෙනකුද නම් කළ යුතු බව ලෝක සාහිත්‍ය කමිටුවේ පළමු මතය විය. මා විසින් ලියන ලද පහත දැක්වෙන ලිපිය කියවූ ඔවුන්, නවකතා විනිශ්චය මණ්ඩලයේ දෙදෙනෙකුද ශාස්ත‍්‍රීය කෘති අංශයේ දෙදෙනෙකුද වශයෙන් තවත් හතර දෙනකු සිටියද සැබැවින්ම මේ විවේචන දෙකම ලියා ඇත්තේ මහාචාර්ය රත්නසිරි අරංගලයන් විසින්ම බවට පිළිගෙන මේ සම්මානය එතුමාට පිරිනැමීමට තීරණයකර තිබේ.

සාහිත්‍ය මාසය ඇරඹුණි. ගොඩගේ ජාතික සාහිත්‍ය සම්මාන උළෙල ඊයේ සවස (2012.09.06 සවස) ජෝන් ද සිල්වා සමරු (කුප්පිලාම්පු එළියක් තම් වත් ආලෝකයක් නැති, පේ‍්‍රක්ෂකයන් දහඩියෙන් නාවමින් බඩගාමින් දුවන විදුලි පංකා ඇති මේ මහා රඟහල පිළිබඳව වෙනම ලිපියක් ලිවිය යුතුය) රඟහලේදී පැවැත්විණි. සිය පුද්ගලික මුදලින් රුපියල් ලක්ෂ 5කට අධික මුදල් ත්‍යාගද (ඇනකොන්ඩාගේ ගණනය කිරීම්වලට අනුව) පිරිනමමින්, ඇස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ ආයතනයේ හිමිකාර සිරිසුමන ගොඩගේ මහතා වසරක් පාසා පවත්වන මේ සාහිත්‍ය උළෙල ඇත්තෙන්ම අගය කළ යුතු කාර්යයකි. නමුත් සිංහල, දෙමළ, ඉංග‍්‍රීසි භාෂා තුනෙන්ම පළවූ නවකතා, කෙටිකතා පොත්, කවිපොත් හා යොවුන් නවකතා පොත් පිළිබඳ සලකා බලමින් පවත්වන ගොඩගේ සාහිත්‍ය සම්මාන උළෙලට වඩා පොත් ප‍්‍රකාශකයන්ගේ සංගමයේ සාමාජිකයන් පළ කළ නවකතාවට පමණක් සම්මාන දෙන ස්වර්ණ පුස්තක උළෙල අපේ බොහෝ ජනමාධ්‍යකරුවන්ට වටිනා බවක් මාධ්‍යවල පළ වන වාර්තාවලින් පෙනේ. මෙය ඉතා කනගාටුවට කරුණකි.

මෙම සම්මාන උත්සවයේදී සිංහල නවකතාවට හා කවිපොතට සම්මාන දීමක් සිදු නොවිණි. සුදුසු මට්ටමේ පොත් නැති බව නිවේදනය කරන ලදි. උළෙල අවසානයේ බෙදාදුන් ප‍්‍රගති සමාලෝචනයේ සම්මාන දීමට හා නොදීමට හේතු ඒ ඒ සමීක්ෂණ මණ්ඩල විසින් සිය වාර්තා මගින් පැහැදිලි කර තිබුණි. කවි පොතකට සම්මාන නොදුන්නේ ඇයිද යන්න පැහැදිලි කරමින් ඉතා දීර්ඝ විවේචන කීපයක් පළවී තිබුණි. ඒවා කියවීම පසෙකට තබා නවකතාව පිළිබඳව පළ කර තිබුණු කෙටි වාර්තාව කියවීමි. එය නම් ඇඟ හිරිවට්ටන ඉතා පුදුම වාර්තාවකි. ලියූ කෙනෙකු නැති නිසා එය නවකතා සමීක්ෂකයන් වශයෙන් කටයුතු කළ මහාචාර්ය රත්නසිරි අරංගල, සෝමා ජයකොඩි, කුමුදු කරුණාරත්න යන තිදෙනාගේ පොදු වාර්තාවක් යයි සිතුණද ශාස්ත‍්‍රීය පොත් පිළිබඳව ලියා ඇති වාර්තාව කියවූ විට ඒවායේ භාෂා භාවිතය අනුව මේ දෙකම එකම පුද්ගලයකුගේ වාර්තාවක් දැයි ඇනකොන්ඩාට සැක පහළ වුණි. එම නිසා මේ මණ්ඩල දෙකේම කටයුතු කර ඇති මහාචාර්ය රත්නසිරි අරංගල නවකතා විචාරය ලියා ඇති බව පෙනේ. ඇනකොන්ඩාගේ මතය එය වුණත් ලිපියේ වගකීම සමීක්ෂකයන් තිදෙනාම සතුය. ඒ තිදෙනා පමණක් නොවේ, ප‍්‍රගති සමාලෝචන පොතේ සඳහන් පරිදි නවකතාව තේරීමට බාහිර සමීක්ෂකයන් වශයෙන් සහභාගිවූ සිරිනිමල් ලක්දුසිංහ සහ මහාචාර්ය අරංගලගේ පිය බිරිඳ ප‍්‍රදීපා සේරසිංහද වගකිව යුතුය.

නවකතාවට සම්මාන නොදීමට ප‍්‍රධානම හේතුව පිළිබඳව මේ වාර්තාවේ මෙබඳු සටහනක් තබා තිබේ.

‘‘සමීක්ෂක මණ්ඩලයට පැවරුණු කාර්යය 2011 ප‍්‍රකාශිත ‘නවකතා’ අතරින් 2012 ගොඩගේ ජාතික සාහිත්‍ය ත්‍යාගය ප‍්‍රදානය කිරීමට යෝග්‍ය කෘතිය නම් කිරීම වුවද එසේ තෝරාගන්නා නවකතා සියවස් තුනක අතීතයකට හිමිකම් පවසන විශ්ව නවකතා අතර හා සියවසකට ආසන්න අතීතයක් ඇති සිංහල නවකතා අතරද නිවැරදිව ස්ථානගත කළයුතු වෙයි. සාවද්‍ය විනිශ්චයකින් සිදුවන බරපතළම හානිය නම් අනවශ්‍ය ප‍්‍රමිති ගොඩනැගීමයි.’’

බැලූ බැල්මට නම් මෙය අගනා ශාස්ත‍්‍රීය කාර්යයකි. නමුත්, 2011 වසරේ ලංකාවේ පළ වුණු සිංහල නවකතා පොත්, සියවස් තුනක විශ්ව නවකතා ඉතිහාසයේත් සියවසක පමණ සිංහල නවකතා ඉතිහාසයේත් නිවැරදිව ස්ථානගත කිරීමට මේ සමීක්ෂකයන්ට ඇති හැකියාව කුමක්ද? ඔවුන් එතරම්ම දැවැන්ත නවකතා විචාරකයන්ද? අප දන්නා පරිදි සෝමා ජයකොඩි යනු ප‍්‍රකට ලේඛිකාවක විනා සාහිත්‍ය විචාරයේ යෙදෙන තැනැතියක් නොවේ. පසුගිය දවසක ඒ බව ඇයම පුවත්පතකට ප‍්‍රකාශ කර තිබුණි. කුමුදු කරුණාරත්න විශ්වවිද්‍යාල කථිකාචාර්යවරියක් බව ඇත්ත නමුත් ලෝක නවකතා සාහිත්‍යය පිළිබඳව ඇය ලියූ කිසිදු වැදගත් විචාරයක් ගැන අප නම් අසා නැත. රත්නසිරි අරංගල ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ සිංහල අංශයේ මහාචාර්යවරයකු බව ඇත්ත නමුදු ඔහු ලෝක නවකතා හෝ සිංහල නවකතා පිළිබඳව ලියූ කිසිදු වැදගත් විචාරයක් අපට කියවන්නට ලැබී නැත. සිරිනිමල් ලක්දුසිංහ අප දන්නා පරිදි ඉතිහාසය හා පුරාවිද්‍යාව පිළිබඳ හොඳ උගතෙකි. ඔහු විශ්ව නවකතාව හෝ සිංහල නවකතාව පිළිබඳ විශේෂඥයකු බවක් අප නම් අසා නැත. ප‍්‍රදීපා සේරසිංහ නවකතා විශේෂඥවරියක්ද යන්න ඇනකොන්ඩා නොදනී. නවකතාව තියා මොනවා ගැන හෝ ඇය ලියූ කිසිම දෙයක් අපට කියවන්නට ලැබී නැත. 2011 සිංහල නවකතාව ලෝක නවකතා ඉතිහාසයේ හා සිංහල නවකතා ඉතිහාසයේ නිසි තැන තබන්නට මෙබඳු ලිලිපුට්ටන් කීපදෙනෙකුට හැකියාව තිබේද? අඩුම තරමින් ඔවුන් පසුගිය වසරේ පළවූ පොත් අතර තිබුණු දයා දිසානායකගේ 'ක්ලෝනියකගේ කතාවස්තුව' සහ ටෙනිසන් පෙරේරාගේ  'අභිරහස් ජීවිත තරණය' කෘති පිළිබඳ විචාරයක් කරන්නට තරම් වත් සාහිත්‍ය දැනුමින් යුත්තෝ වෙත්ද?

2011 නවකතා අතර සම්මානයට පාත‍්‍ර කළ යුතු මට්ටමේ එකම පොතක්වත් නැතැයි කීවද මේ විචාරකයන්  අවසන් වටයට තෝරා ඇති එකම නවකතාවක වත් දුර්වල තැන් පෙන්වමින් විවේචනයක් ඉදිරිපත් කර නැත. නිකාම්ම නිකං ‘හොඳ නැතැයි’ කීම සැබෑ විචාරකයෙකුට ගැලපේද? එබඳු ‘විචාරයක්’ අප කෙතරම් දුරට පිළිගත යුතුද?

මහාචාර්ය රත්නසිරි අරංගල මේ සම්මාන උළෙලේ හොඳම ශාස්ත‍්‍රීය කෘතිය තේරීමේ මණ්ඩලයේද සාමාජිකයෙකි. (ඔහු සම්මාන කමිටුවේ සභාපතිද වෙයි.) පුදුමයකි 2011 වසරේ පළවූ ශාස්ත‍්‍රීය පොත් ලෝක ශාස්ත‍්‍රීය කෘති ඉතිහාසයේ හා සිංහල ශාස්ත‍්‍රීය කෘති ඉතිහාසයේ නිසි තැන තබන්නට අරංගලද ඇතුළත් සමීක්ෂණ මණ්ඩලය උත්සාහ කර නැත. මේ මහා පරස්පර විරෝධී ක‍්‍රියාවට හේතුව කුමක්ද? ඒ බොහෝදෙනා දන්නා පරිදි විශ්වවිද්‍යාලයේදී තමන්ට උඩට එන්නට අතදුන් සිය ගුරුවරයාවූ මහාචාර්ය ඒ. වී. සුරවීරගේ පොතට තෑග්ග දෙන්නට අරංගලට අවශ්‍ය  වූ නිසාද?

නවකතා සමීක්ෂණ වාර්තාවේ ඇති මේ සඳහන බලන්න. ‘‘විද්‍යා ප‍්‍රබන්ධ යන රචනා ප‍්‍රවර්ගයට සමාන ප‍්‍රබන්ධ කථා කිහිපයක්ද අපට හමුවෙයි. ඉන් කිහිපයකටම ‘ජාන තාක්ෂණය’ හා සම්බන්ධ වෘත්තාන්ත පදනම් කොට ගැනුණු බව මතුපිටින් දිස්වෙයි. එහෙත් ඒ එකකුදු ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාවේ හෝ ශාක ඞී.එන්.ඒ. තාක්ෂණයෙහි හෝ මූලිකාංග පිළිබඳව අවබෝධයකින් යුක්තව රචනාවී නැත.’’

එම පොත් ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව හා ඞී.එන්.ඒ. තාක්ෂණය ගැන අවබෝධයකින් යුතුව ලියා නැති බව කියන්නේ සමීක්ෂකයන් එම ක්ෂේත‍්‍රයන් පිළිබඳ පාරප‍්‍රාප්ත දැනුමින් යුතුව පොත් සමීක්ෂණයකර බැලීමෙන් පසුවද? ‘නිර්මාණකරුවකුට’ ‘නව’ කතාවක් ‘නිර්මාණය’ කිරීමට තාක්ෂණය පිළිබඳව අවබෝධයක් තිබිය යුතුමද? එසේනම් නිර්මාණයක් යනු කුමක්ද? ‘එක් ඇණයක් එබූ විට දොරවල් සියල්ල ඇරෙයි. එක් ඇණයක් එබූ විට දොරවල් සියල්ල වැසෙයි’ යන අදහසක් උම්මග්ග ජාතකයේ එන්නේ කතාකරුවා ‘රිමෝට් කොන්ට්‍රෝල් තාක්ෂණය දැන සිටි නිසාද? අපට වැටහෙන හැටියට නම්, සුද්දන්ගේ අදහස් ගොන්නක් කටපාඩම් කරගෙන ඇතිවා විනා, මේ ඊනියා විචාරකයන් නිර්මාණ විචාරයට බහින්නේ ‘නිර්මාණකරණය’ යන්නෙහි මූලිකාංග වත් දැනගෙන නොවේ.

‘සමීක්ෂණයට ලක් කළ හැම ‘නවකතාවක’ ම පාහේ අක්ෂර වින්‍යාසයේ හා වාක්‍ය වින්‍යාසයේ මූලිකාංග බිඳ වැටී තිබෙනු දැකගත හැකිවීම විශේෂයෙන් සඳහන් කළ යුතුය’යි කියන මේ විචාරකයන් සිය විචාරය පරිසමාප්තියට පත්කරන මේ තීරණාත්මක වැකිය බලන්න.

‘‘ස්වීයානුභූතීන් කලාත්මකව හා විශ්වසනීයත්වයෙන් යුතුව ප‍්‍රතිනිර්මාණයට හා ප‍්‍රබල වින්දයක් උත්පාදනය වන අන්දමින් භාෂා භාවිතයට අපොහොසත් වීමත් හේතුවෙන් 2011 වසරේ ප‍්‍රකාශිත ‘නවකතා’ අතර සම්මාන පිරිනැමිය යුතු කිසිදු කෘතියක් නොමැතිබව සමීක්ෂක මණ්ඩලයේ තීරණය වෙයි.’’

මේ වාක්‍ය වින්‍යාසය නිවැරදිව යෙදූ වාක්‍යයක්ද? නැත. ‘‘....ප‍්‍රතිනිර්මාණයට හා ප‍්‍රබල වින්දයක් උත්පාදනය වන අන්දමින් භාෂා භාවිතයට අපොහොසත් වීමත්’’ යන කොටසෙහි අන්තර් සබඳතාව බිඳවැටී තිබේ. රටේ ලේඛකයන්ට ලියන්න බැහැයි කියන්නේ මෙබඳු ලියන්නන්ය.

මේ සාහිත්‍ය විචාර කාර්යාවලිය අතිශය ශාස්ත‍්‍රීය කාර්යයක් සේ සලකා ක‍්‍රියාවට නංවන ලද බවක් හුවාදැක්වීමට මහාචාර්ය අරංගල උත්සාහ ගෙන තිබේ. එහෙත් අපට නම් පෙනෙන්නේ එහි ඇති අශාස්ත‍්‍රීයභාවයමය. ඒ බව ඔප්පු කෙරෙන ඔවුන්ගේ මේ කදිම සටහන ශාස්ත‍්‍රීය කෘති සමීක්ෂණ වාර්තාවෙන් උපුටා මෙහි බහාලමු.

‘‘2012 ගොඩගේ සාහිත්‍ය සම්මාන ප‍්‍රදානය සඳහා අභිනවයෙන් එක් කරන ලද ක්ෂේත‍්‍රය වන ශාස්ත‍්‍රීය ග‍්‍රන්ථ යටතේ කෘති ඥඥඥක් සමීක්ෂණයට ලක් කරන ලදි. සමීක්ෂණ මණ්ඩලය වශයෙන් ජයන්ත අමරසිංහ, පේ‍්‍රමදාස ශ‍්‍රී අලවත්තගේ හා රත්නසිරි අරංගල කටයුතු කළහ.’’

ඉහත ෙඡ්දයෙහි තද කළු අකුරින් දක්වා ඇති කොටස බලන්න. මේ පවසන්නට උත්සාහ ගෙන ඇත්තේ සමීක්ෂණය කරන ලද පොත් සංඛ්‍යාවයි. හොරාට කලින් කෙහෙල්කැන වැට පැන්නා සේ වැඬේ මඥඃ වී ඇත. පොත් සංඛ්‍යාවට අදාළ ඉලක්කම් වෙනුවට සඳහන් වී ඇත්තේ ඥඥඥ අකුරු තුනයි. මේ සමීක්ෂකයන් 2012 වසරේ පළවූ ශාස්ත‍්‍රීය පොත් කියැවූවානම් ඒවායේ සංඛ්‍යාව දමන්නට හැකියාවක් නැත්තේ ඇයි? මෙයින් හෙළිදරව් වන්නේ කුමක්ද? මොවුන් පොත් කියවා නැති බවයි.

මෙය තේරුම්ගන්නට අසීරු කටයුත්තක් නොවේ. හොඳම ශාස්ත‍්‍රීය පොතට හිමි තෑග්ග ලැබුණේ මහාචාර්ය ඒ. වී. සුරවීරටය. සුරවීර, අරංගල විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍යයකුව සිටි කාලයේ ඔහුට උඩට එන්නට උදව් කළ ගුරුවරයාය. එදා පටන්ම සුරවීරගේ පොත්වල සෝදුපත් කියවන්නා අරංගල බව පොත්වල සඳහන් කර තිබේ. අනුන්ගේ මඟුල්ගෙදරදී යාලූවන්ට සංග‍්‍රහ කරන්නාසේ අරංගලගේ පිනටත් ගොඩගේගේ පවටත් අරංගලට ලැබුණු සභාපතිකම පාවිච්චිකර ගුරුසංග‍්‍රහයක් කරන්නට යාමේ ප‍්‍රතිඵල නොවේද මේ?

ශාස්ත‍්‍රීය පොත් සමීක්ෂණය කිරීම පහසු කටයුත්තක් නොවේ. ඒ සඳහා විවිධ විෂයන් පිළිබඳව මහාදැනුම් සම්භාරයක් ඇති උගතුන් සිටිය යුතුය. අනුන්ගේ දැනුම හොරකම්කර පොත් පළකරන බුද්ධි චෞරයන් බහුලව සිටින මේ කාලයේ එබඳු සමීක්ෂණ කාර්යයක් වඩාත් අසීරුය. පැරණි උගතුන්ගේ පොත්වල වචන එහාමෙහා කළ පොත් බොහොමයක් නව නිර්මාණ ලෙස පළවන බැවිනි. පසුගිය වසරේ ඉතා වැදගත් ශාස්ත‍්‍රීය පොත් කීපයක්ම පළවී තිබුණා ඇනකොන්ඩාට මතකය. ඒ අතර පශ්චාත් නූතනවාදය, මාක්ස්වාදය වැනි විෂයයන්ට අදාළ පොත්ද තිබුණු බවත් මතකය. ගොඩගේ සම්මාන උළෙලේ ශාස්ත‍්‍රීය කෘති සමීක්ෂණය කළ රත්නසිරි අරංගල, ආචාර්ය ප්‍රේමදාස ශ‍්‍රී අලවත්තගේ, ජයන්ත අමරසිංහ අතරින් එබඳු විෂයන් පිළිබඳ පෘථුල දැනුමක් ඇත්තේ කාටද? අප දන්නා පරිදි මේ තිදෙනාම සිංහල හා ඉතිහාස උගත්තු වෙති.

එබැවින් 2011 වසරේ පළවූ ප‍්‍රශස්ත ශාස්ත‍්‍රීය පොත තේරීමට කළ මේ අශාස්ත‍්‍රීය සමීක්ෂණ කටයුත්ත පිළිගත හැක්කේ කාටද?